საქართველო – ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნების წარმატებული იმპლემენტაციის მაგალითი

ინფორმაციის თავისუფლება ღია მმართველობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაწილია და თამაშობს საკვანძო როლს იმ მთავრობებისთვის, რომლებიც მიიწევენ მეტი ღიაობის, გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულებისაკენ ღია მმართველობის პარტნიორობის (OGP) ფარგლებში. ინიციატივაში ადგილობრივ თუ საერთაშორისო დონეზე ჩართული ბევრი ორგანიზაცია მუშაობს ინფორმაციის თავისუფლების საკითხებზე. ცოტა ხნის წინ ორმა საერთაშორისოდ აღიარებულმა ორგანიზაციამ, Access Info Europe და სამართლისა და დემოკრატიის ცენტრმა, გამოაქვეყნა ღია მმართველობის პარტნიორობის წევრი ქვეყნებისთვის შემუშავებული რეკომენდაციების სამუშაო ვარიანტი. რეკომენდაციები ძირითადად ეხება იმ ღონისძიებებს, რომელთა განხორციელება გააუმჯობესებს ინფორმაციის მიღების უფლებას (right to information – RTI).

საქართველომ ახლახან მიიღო ახალი საკანონმდებლო აქტი, დადგენილება „საჯარო ინფორმაციის ელექტრონული ფორმით მოთხოვნისა და პროაქტიულად გამოქვეყნების შესახებ“, რომელიც ძალაში შევიდა 2013 წლის 1 სექტემბერს. მთავრობის ეს პროექტი შეარჩიეს, როგორც ერთ-ერთი იმ ინიციატივებიდან, რომლებიც წარდგენილ იქნენ გამორჩეულ მიღწევათა ჯილდოზე (Bright Spots Prize) OGP-ს სამიტზე ლონდონში. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი წინ გადადგმული ნაბიჯი პარტნიორობის მიზნების მისაღწევად. პროექტი შემუშავდა საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებასთან მჭიდრო თანამშრომლობის პირობებში და მისივე რეკომენდაციების საფუძველზე, რაც კიდევ ერთი დადებითი მაგალითია პარტნიორობის წევრი ქვეყნებისთვის. საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნება მნიშვნელოვანი წინსვლაა ინფორმაციის თავისუფლების სფეროში.

პროაქტიული გამოქვეყნება საქართველოში – ნათელი წერტილი OGP-თვის

31 ოქტომბერ-1 ნოემბერს ლონდონში გაიმართა ღია მმართველობის პარტნიორობის ყოველწლიური სამიტი, სადაც შეიკრიბა 1000-ზე მეტი წარმომადგენელი ინიციატივის წევრი ქვეყნებიდან: მთავრობის წევრები, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და ბიზნეს სექტორის წარმომადგენლები, იმისათვის რომ გაეზიარებინათ და ესაუბრათ საკუთარ გამოცდილებაზე, პროგრესსზე, უფრო ღია, ანგარიშვალდებული და გამჭვირვალე მთავრობების შექმნის ამბიციებსა და სამომავლო გეგმებზე.

საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებას წარმოდგენდა გიორგი კლდიაშვილი, ინფორმაციის თავსუფლების განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) დირექტორი, რომელმაც სამიტზე ისაუბრა საქართველოში საჯარო ინფორმაციის პროაქტიულად გამოქვეყნების შესახებ ახლახან მიღებულ კანონზე. როგორც პრეზენტაციაში იქნა აღნიშნული, ასეთი კანონმდებლობა ბევრი განვითარებული ქვეყნისთვის სიახლე შეიძლება არ იყოს, მაგრამ საქართველომ, საბჭოთა კავშირის დროს დამყარებული გაუმჭვირვალობის შემდეგ, მხოლოდ ბოლო ათი წლის განმავლობაში დაიწყო გახსნა და გადადგა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულებისკენ. თუკი საქართველოს წინანდელ მდგომარეობას შევადარებთ, ეს უკვე ძალიან დიდი პროგრესია. ინფორმაციის თავისუფლებისა და გამჭვირვალობის თვალსაზრისით  საჯარო ინფორმაციის პროაქტიულად გამოქვეყნება ყველაზე მნიშვნელოვანი პროგრესია.

ამ ფაქტის ნათელ დადასტურებად უნდა მივიჩნიოთ ის, რომ საქართველოს მთავრობის ეს პროექტი, განხორციელებული სამოქალაქო საზოგადოებასთან აქტიური თანამშრომლობით, დასახელებულ  იქნა წევრი ქვეყნებიდან შერჩეული შვიდი პროექტიდან ერთ-ერთად რომლებიც წარდგენილნ იქნენ გამორჩეულ მიღწევათა ჯილდოზე (Bright Spots Prize). ღია მმართველობის პარტნიორობის  გამორჩეულ მიღწევათა (Bright Spots) კონკურსი შექმნილი იქნა რათა წარმოჩენილიყო ადამიანების მიერ ნაპოვნი კრეატიული საშუალებები, რომლებითაც ხდება მთავრობის ღიაობის უზრუნველყოფა რეალური პრობლემების გადასაჭრელად, და ასევე იმის საჩვენებლად, თუ ღია მმართველობის პარტნიორობის წევრი მთავრობები როგორ მუშაობენ მოქალაქეებთან ღია მმართველობისთვის, ამკვიდრებენ ახალ ტექნოლოგიებს საჯარო ჩართულობის გასაზრდელად და ზრდიან ხელისუფლების ანგარიშვალდებულებას.

გიორგი კლდიაშვილთან ერთად, გამორჩეულ მიღწევათა ჯილდოსთვის (Bright Spots Prize) კონკურსში კიდევ ექვსმა მონაწილემ ისაუბრა საკუთარი ქვეყნების მთავარ მიღწევებზე ღია მმართველობის პარტნიორობის ფარგლებში, ხოლო საზოგადოებას მიეცა საშუალება ხმის მიცემით გამოევლინა გამარჯვებული. ჯილდოს მფლობელი ფილიპინები გახდა, მაგრამ ის ფაქტი რომ საქართველოს კანონმდებლობა საჯარო ინფორმაციის პროაქტიულად გამოქვეყნების შესახებ მიჩნეულ იქნა ერთ ერთ მიღწევად და მაგალითად, რომელმაც უნდა შთააგონოს სხვები, უკვე უდიდესი მიღწევაა ისეთი პატარა ქვეყნისთვის როგორიც საქართველოა, რომელმაც ათწლეულობის განმავლობაში არსებული ჩაკეტილობის, გაუმჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულებების ნაკლებობის შემდეგ ღიაობის პლატფორმაზე გადაინაცვლა.

საქართველოს მთავრობის დადგენილება „საჯარო ინფორმაციის ელექტრონული ფორმით მოთხოვნისა და პროაქტიულად გამოქვეყნების შესახებ“

2013 წლის 1 სექტემბერს ძალაში შევიდა, საქართველოს მთავრობის  26 აგვისტოს №219 დადგენილება ,,საჯარო ინფორმაციის ელექტრონული ფორმით მოთხოვნისა და პროაქტიულად გამოქვეყნების შესახებ“, რომელსაც პრემიერ-მინისტრმა ბიძინა ივანიშვილმა მოაწერა ხელი.

დადგენილებაში ასახულია, IDFI-ის კოორდინირებით არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და იუსტიციის სამინისტროს ანალიტიკური დეპარტამენტთან ერთად შემუშავებული მნიშვნელოვანი ინიციატივები. სამოქალაქო სექტორის რეკომენდაციები, საერთაშორისო ექსპერტების ჩართულობით, ინტენსიურად განიხილებოდა სამუშაო შეხვედრებისა და საჯარო დისკუსიების ფორმატში. რეკომენდაციების საბოლოო პაკეტი შემუშავებული იქნა „USAID-ის G-3” პროგრამის მიერ დაფინანსებული კოალიციური პროექტის „კანონმდებლობის გაუმჯობესებისა და საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ინფორმაციის თავისუფლების საკითხებში“ ფარგლებში.

დადგენილება შვიდი მუხლისგან შედგება, რომელიც განსაზღვრავს საჯარო ინფორმაციის გამოქვეყნების სტანდარტებს, საჯარო ინფორმაციის ელექტრონული ფორმით მოთხოვნის წესსა და პროაქტიულად გამოსაქვეყნებელი საჯარო ინფორმაციის ნუსხას. დადგენილება 2013 წლის 1 სექტემბრიდან ძალაში შევიდა, რომლის ვალდებულებები ვრცელდება კონკრეტულ ადმინსტრაციულ ორგანოებზე.

განკარგულება “ღია მმართველობის პარტნიორობის საქართველოს სამოქმედო გეგმის განხორციელებისთვის აუცილებელ ღონისძიებათა შესახებ”

საქართველოს მთავრობამ გამოსცა ოფიციალური განკარგულება “ღია მმართველობის პარტნიორობის საქართველოს სამოქმედო გეგმის განხორციელებისთვის აუცილებელ ღონისძიებათა შესახებ”. განკარგულებაში გათვალისწინებულია IDFI-ის კოორდინირებით სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიერ  საქართველოს სამოქმედო გეგმის შესახებ მთავრობისთვის შემუშავებული რეკომენდაციები, რომლებიც 5 თებერვალს გაეგზავნა საქართველოს პრემიერ მინისტრს.

განკარგულება მოიცავს ექვს პუნქტს, რომლებშიც წარმოდგენილია რიგი ღონისძიებებისა, რომელთა განხორციელების ვალდებულება აქვთ სამთავრობო დაწესებულებებს. მათგან უმეტესობის განხორციელების საბოლოო ვადა 2013 წლის 1 სექტემბერია.

მთავრობის განკარგულების მიხედვით, იუსტიციის სამინისტროს დაევალება 2013 წლის 1 აგვისტომდე შეიმუშავოს პროექტები და წინადადებები “ღია მმართველობის პარტნიორობის” ეროვნული სამოქმედო გეგმის სხვადასხვა ასპექტების შესახებ. კერძოდ, უნდა განახლდეს თვითონ სამოქმედო გეგმა, შემუშავდეს პროექტი პროაქტიულად გამოსაქვეყნებელი საჯარო ინფორმაციის ნუსხის შესახებ, და სამინისტრომ უნდა ჩამოაყალიბოს მოსაზრებები და წინადადებები ინფორმაციის პროაქტიულად გამოქვეყნების, მოქალაქეთა გადაწყვეტილებების პროცესში ჩართულობის უზრუნველყოფისა და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის საკანონმდებლო მექანიზმების გაუმჯობესების შესახებ.

ფინანსთა სამინისტროს 2013 წლის 1 სექტემბრამდე ევალება საჯარო ფინანსების გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად ეფექტური სისტემის ჩამოყალიბების შესახებ წინადადებების შემუშავება, ხოლო კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის უწყებათაშორისმა საკოორდინაციო საბჭომ 2013 წლის 1 სექტემბრამდე უნდა შეიმუშავოს სავალდებულო დეკლარირებას დაქვემდებარებული თანამდებობათა პირების განვრცობილი ნუსხის პროექტი და მოსაზრებები დეკლარაციების მონიტორინგის უზრუნველყოფის შესახებ.

კონკურენციისა და სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს ევალება შესყიდვების ელექტრონული სისტემის გაუმჯობესებისათვის საჭირო ღონისძიებების შესახებ წინადადებების შემუშავება 2013 წლის 1 სექტემბრამდე.

ამ განკარგულების განხორციელებას მონიტორინგს გაუწევს საქართველოს მთავრობა, რომელსაც წარედგინება ერთიანი ანგარიში კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის უწყებათაშორისი საკოორდინაციო საბჭოს მიერ. შესაბამისად, უწყებებს ევალებათ განკარგულების შესრულების შესახებ ანგარიშების საბჭოსთვის მიწოდება.

აღსანიშნავია, რომ განკარგულება ხაზს უსვამს სამთავრობო უწყებების ვალდებულებას რომ ყველა წინადადება, მოსაზრება და პროექტი შეიმუშაოს საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებასთან აქტიური თანამშრომლობის პირობებში.